LPG (likit petrol gazlari),
basinç uygulanarak sivilastirildiginda hacmi
önemli ölçüde azalir. Bu özelligi ile tasima,
depolama ve ölçme islemleri kolaylikla
yapilabilmektedir. Kullanim esnasinda, basinci
düsürülerek havadan aldigi isi ile gaz haline
dönüsür ve gaz fazinda kullanilir.
Kokusuz ve
renksiz bir enerji kaynagi
LPG'nin
tanimi ve özellikleri
LPG (Likit
petrol gazlari), dogal olarak yeraltindaki gaz
birikimlerinden saglanacagi gibi, petrolün
damitilmasi ve parçalanmasi sirasinda elde edilen
ve basinç altinda sivilastiran propan, bütan ve bu
gazlarin olusturdugu hidrokarbon karisimlardan da
elde edilir. LPG, basinç uygulanarak
sivilastirilir. Sivilastirilmis LPG'nin hacmi
düser ve tasima, depolama, ölçme islemleri
kolaylikla yapilir. Basinçli kaplar içerisinde
sivi halde depolanan LPG, kullanildigi cihaza
transfer edilirken uygulanan basincin kaldirilmasi
ile gaz hale geçer ve gaz fazinda kullanilir.
Normalde renksiz ve kokusuz olan LPG, bulundugu
ortamda kullanicilar tarafindan kolaylikla ayirt
edilmesi için, etil merkaptan ile kokulandirilarak
tüketiciye sunulur.
Kullanim
Alanlari
LPG'nin üç kullanim alani
bulunmaktadir: Tüpgaz, Otogaz ve Dökme LPG. Kolay
tasinabilme özelligi ve isil degerinin yüksek
olmasi dolayisiyla her ihtiyaca cevap verebilen
LPG, endüstriden, konut kullanimina kadar birçok
alanda kullanilmaktadir. Yanma sirasinda meydana
getirdigi isi ve enerji miktari olarak dogal gaz
ve hava gazi ile paralel özellikler tasimaktadir.
Bunun yaninda bakim gerektirmemesi ve üstün
emniyet özellikleri ile ön plana çikmakta ve
tüketiciye büyük kolaylik saglamaktadir. LPG yani
'Liquefied Petroleum Gases' (Sivilastirilmis
Petrol Gazlari), ham petrolün rafinerilerde
benzin, mazot, gibi türevlere ayristirilmasiyla
açiga çikan veya bazi bölgelerde tabiattan serbest
olarak çikarilan propan ve bütan gazlarinin
karisimina verilen ad. Havadan agir yanici bir gaz
olan LPG'nin Türkiye'de karisim orani yüzde 30
propan ve yüzde 70 bütan. LPG, ülkemizde
endüstriyel isletmelerde, evlerde enerji, isinma
ve aydinlatmada kullaniliyor. Ayni zamanda
otomobillerde yaygin olarak kullanilan "çevre
dostu" bir yakit. Benzine göre daha düsük egzoz
emisyon degerlerine sahip oldugu için, çevre
bilinci gelismis ülkelerde "temiz ve alternatif
bir yakit" olarak degerlendiriliyor. LPG'nin
önemli bir özelligi de temiz yanmasi. Atik gazi
içerisinde en zehirli olan kükürt dioksit ve
kursun bulunmuyor. Karbonmonoksit miktari, benzine
göre 10 kat daha az. Kursunsuz benzinde dahi
olusan zehirli kansorejen polimerler LPG'de
olusmuyor. Hava kirliligine sebep
olmamasi nedeniyle kanser riskini çok
büyük oranda azaltiyor, dünyanin isinmasi sonucu
olusan sera etkisini zayiflatiyor ve iklim
degisikliklerini dengeliyor. Bu nedenle bütün
gelismis ülkelerde LPG kullanimi tesvik ediliyor.
Örnegin Tokyo'da 1980 yilindan bu yana ticari
taksilerde kullanimi zorunlu. Italya'da LPG
dönüsümü yaptiran araçlar 3 yil vergiden muaf
tutuluyor.
Asiri hava kirliligi olan günlerde
uygulanan trafige çikma yasagi, LPG'li araçlara
uygulanmiyor. Belçika'da LPG kullanimindan vergi
alinmiyor. Bunlarin yani sira benzine göre daha
ucuz olmasi da LPG'ye ilgiyi artiriyor. Ayrica
LPG'nin, araçlarda yag degisim periyotlarinin
uzamasi ve daha az karbon artiklari nedeniyle daha
temiz motor sagladigi da biliniyor.
Makine
Mühendisleri Odasi (MMO) Istanbul Sube Müdürü
Faruk Sevim, 1994-98 arasinda LPG'ye denetimsiz
geçisler yasandigini hatirlatarak, "Bu 4 yil
boyunca herkes istedigini yapti, Bakanlik da
seyretti, 1998'de bir yönetmelik çikarildi, yani
denetim basladi artik" dedi. Yönetmelige göre,
dönüsümü yapan firmalarin Sanayi Bakanligi'ndan
yetki belgesi ve MMO'dan onay almasi gerekiyordu
ve araçlar MMO'ya getirilip, kontrol ediliyordu.
Ancak 2000 yilinda bütün araçlarin MMO'ya
getirilmesi hükmünden vazgeçildi. Bakanligin bu
denetimi, montaji yapan firmalara devretmesinin
yanlis oldugunu belirten Sevim, Istanbul'da LPG
dönüsümü yapmaya yetkili 16 firma bulundugunu ve
bunlarin disindakilerin dönüsüm yapamayacaklarini
kaydetti.
LPG dönüsümü yaptiran araçlarin 2
yilda bir, ticari taksilerin de yilda bir
kontrolleri bulunuyor. Bu kontrol, araçlarin
muayenesinin yapilmasi için zorunlu ve MMO'ya
gidilmesi mecburiyeti var. Faruk Sevim,
"Istanbul'da yaklasik 188 bin kayitli LPG'li araç
var ve bu araçlarin ortalama 2 yilda geldigini
düsünürsek, yilda ortalama 100 bin aracin kontrole
gelmesi lâzim. Ancak bize gelen araç sayisi geçen
yil 23 bin idi. Yani araçlarin yüzde 75-80'i
kontrolsüz. Bir de ruhsatina islettirmeyenler var;
onlar da 100-150 bin olsa, Istanbul'da denetimsiz
dolasan 250 bin araç var" dedi. Halk arasinda
"tüpgaz" adiyla bilinen (sivilastirilmis petrol
gazi) LPG renksiz ve kokusuz bir gazdir.
Dogalgaz veya ham petrolden aritilan LPG
çelik tank veya depolarla basinç altina alinarak
likit ve gaz halinde tüketiciye sunulur.
Gazin bilesimi %70 bütan, %30
propandir.
Temiz ve çevre dostu bir
yakit olan LPG, yandiginda egzoz gazi,
karbonmonoksit gibi çevreyi kirletici gazlar
çikarmaz, kül birakmaz.
Gaz halinde yanma
odasina gelen LPG diger yakitlar gibi asit ve
karbon atigi birakmadigi için motorun daha verimli
çalismasini saglar.
LPG ayni zamanda
Otomobillerde yaygin olarak kullanilan "çevre
dostu" bir yakit. Benzinli ve dizel motorlara göre
daha düsük egzoz emisyon degerlerine sahip oldugu
için otogaz, çevre bilinci gelismis ülkelerde
"temiz ve alternatif bir yakit" olarak hem çevreci
hemde ekonomik yönü ile tercih ediliyor.
Otomobillerde kullanilan LPG benzine nazaran %10
daha yüksek oktan degeri tasimaktadir. Bu yüksek
oktan sebebi ile daha verimli çalisma
gözlenebilir.
Olasi sizinti ve kaçak
durumlarinin algilanabilmesi için rafineriler bu
ürünü Etil Merkaptan ile kokulandirirlar.
Otomotiv Sektöründe LPG
1930 lu yillardan beri otomotiv sektöründe
kullanilan LPG gelisen teknoloji ve yeni nesil
araç motorlarina uyum saglamayi basarmis
alternatif yakit olarak kullanimi gerek çevreci
gerekse ekonomik olmasi sebebi ile yükselen bir
grafik sergilemektedir.
Yalniz otomotiv
sektöründe degil deniz motorlarinda,
motorsikletlerde de kullanilmaya baslamis bazi
üretici markalarin standart fabrika üretiminde
müsterilerine seçenek olarak sunulmustur. Dünya
standardi olan ECER 67-01 standartlari 2005
agustos ayindan itibaren ülkemizde de uygulanmaya
baslamis olup ülkemizde montaji yapilan ürünler ve
markalar yetkili kurumlar denetiminde güvenli bir
sekilde piyasaya sunulmasi ve bu standartlarda
montaj yapilmasi saglanmistir. Bu standartta da
yine yüksek güvenlik önlemleri ön planda
tutulmustur. Sonuç olarak çalisan sistemin kaynagi
olan LPG EPDK tarafindan yapilan çalismalar ile
standarda getirilerek daha verimli ve sorunsuz
çalisan bir sistem sahibi olmamiza yardimci olacak
sartlari uygulamaya geçirmistir.
Inaniyorumki LPG sektöründe Avrupa
ülkelerindeki bilinçli LPG kullanimi ülkemizdeki
bu çalismalar ile daha iyi düzeye
gelecektir. |